Τσιγκογραφία

Τεχνική των γραφικών τεχνών, που χρησιμοποιείται από τον 19ο αιώνα. Ανήκει στη γενική κατηγορία της αναγλυφοτυπίας / υψιτυπίας, γιατί τυπώνεται ό,τι εξέχει από τη μεταλλική επιφάνεια.

Εφευρέτες της τσιγκογραφίας θεωρούνται:

• Ο Άγγλος συνταγματάρχης Σερ Χένρυ Τζέημς.

• Ο Γερμανός Έμπερχαρντ το 1804.

• Ο Άγγλος ζωγράφος-χαράκτης Σάμιουελ Πάλμερ (1805-1881) το 1840.

Την τεχνική τελειοποίησαν οι Γκλυν και Άπελ το 1845.

Στην τεχνική της τσιγκογραφίας, χρησιμοποιείται πλάκα τσίγκου, καλυμμένη με μελάνι ή βερνίκι. Ο τεχνίτης τσιγκογράφος σχεδιάζει την εικόνα που θέλει να τυπώσει και στη συνέχεια βάζει την πλάκα σε διάλυμα νιτρικού οξέος για να διαβρωθεί ελαφρά. Τα λευκά μέρη της εικόνας δίνονται με βαθύνσεις. Αφού στεγνώσουν τα οξέα, με κύλινδρο περνάει πάνω της νέο στρώμα μελανιού ή βερνικιού, χωρίς να σκεπάσει τις γραμμές του σχεδίου του. Επαναλαμβάνει το ίδιο, μέχρι το στρώμα του μελανιού ή του βερνικιού να γίνει αρκετά παχύ. Κατόπιν, με ηλεκτρόλυση, παίρνει από την πλάκα ένα αποτύπωμα (κλισέ), που το πηγαίνει στο τυπογραφικό πιεστήριο για να τυπωθεί μαζί με τα κείμενα.

Η τσιγκογραφία αναπτύσσεται στην Ευρώπη ολόκληρο τον 19ο αιώνα, κυριαρχώντας στις εικονογραφήσεις εντύπων και πλήττοντας τις παραδοσιακές τεχνικές και μεθόδους χαρακτικής, επειδή η χάραξη εικόνων στον τσίγκο ήταν και γρηγορότερη και φθηνότερη. Τσιγκογραφεία λειτουργούσαν έτσι σε κάθε μεγάλο ευρωπαϊκό τυπογραφικό κατάστημα.

Στην Ελλάδα, μια πρόδρομη μορφή τσιγκογραφίας, που ήταν μάλλον ηλεκτροτυπία ή υαλοτυπία σε τσίγκο, εμφανίζεται το 1870. Εισηγητής της υπήρξε ο ανήσυχος καθηγητής της Εφηρμοσμένης Μηχανικής και της Σιδηροδρομικής Ιάσων Γερ. Ζωχιός (π. 1840-1909).

Η τσιγκογραφία γενικεύεται μετά το 1894 (οπότε βρίσκουμε και τους όρους "τσιγκογραφείον" και "τσιγκογραφικός" στον αθηναϊκό Τύπο), βαίνοντας παράλληλα με τη φωτοτσιγκογραφία, με την οποία ενίοτε συγχέεται σε δημοσιεύσεις. Οι παλιότεροι τσιγκογράφοι, όπως οι παραγωγικοί Ελευθέριος Γ. Καζάνης (1861-1930) και Αριστείδης Λάιος (1871/3-1965), είχαν κατάρτιση στην ξυλογραφία. Ο πολυβραβευμένος Καζάνης έκανε από το 1907 και τριχρωμίες, ενώ κατέληξε φωτογράφος.

Η τσιγκογραφία στην Ελλάδα γνώρισε ακμή, χωρίς τούτο να σημαίνει και αντίστοιχη ποιότητα, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και την περίοδο του Μεσοπολέμου, οπότε τσιγκογράφοι αποκαλούνταν καταχρηστικά και οι φωτοτσιγκογράφοι.